دو دیدگاه: آیا گیاهان تغییر یافته ژنتیکی تهدیدی برای خزانه ژنتیک

کلاوس آمان, مدیر باغ گیاهشناسی دانشگاه برن, و رئیس بخش تکامل فدراسیون زیست فناوری اروپا تارنمای شخصی
وی میگوید: "من یک گزارش 60 صفحه ای در پاسخ به این سوال تهیه کرده ام که در آن بیش از هزار منبع ذکر شده, که حتی یک مورد زیانبار هم در بین آنها به چشم نمیخورد. البته این یک نتیجه گیری کلی نیست."
از دید "آمان", یکی از مشکلاتی که دانشمندان در پاسخ به این سوال با آن مواجهند, نحوه تعیین این اثرات زیانبار است. او خاطرنشان میکند که اکولوژیست ها با روش مطالعه در سصح مزرعه آشنا نیستند, در حالی که روشهای پژوهش در مزرعه و در محیط زیست تفاوتهای زیادی دارند.
او توضیح میدهد: "یکی از مشکلات اساسی اکولوژیست ها این است که آنها در محیطهای طبیعی کار کرده اند, و وقتی وارد مزرعه میشوند قواعد حاکم بر سیستم مزرعه را نمیشناسند. البته این کاستی روند رو به بهبود دارد: دانش ما در این زمینه نسبت به 20 سال گذشته بسیار افزایش یافته است. در حال حاضر دهها پژوهش در این زمینه انجام شده که همگی بر اساسی منطقی بنا شده اند. پژوهشهای ابتدایی در مزارع ایالات متحده بسیار نامنظم بوده است, و آنها خوش اقبال بوده اند که تنها جنبه های مثبت کار را دیده اند. ما هنوز یک مطالعه بلند مدت منطقی در این زمینه نداشته ایم."
با اینهمه, پژوهشهایی در حال انجام است که تاثیرات احتمالی گیاهان تراریخته را بر خویشاوندان وحشی آنها بررسی میکند. "آمان" تاکید دارد که هم اکنون اطلاعات مهمی در دسترس است. وی درباره این باور عمومی که اگر ژنی دستکاری شده وارد طبیعت شد گسترش می یابد, چنین توضیح میدهد: ژنهایی که به طور مصنوعی به ریخته ارثی گیاه افزوده میشوند (نظیر مقاومت به علفکش) با وجود ویژگیهای مثبت آنها, باعث تنشهایی در سوخت و ساز گیاه نیز میشوند, و بهمین علت در روند طبیعی تکامل در گیاه تثبیت نمیشوند.
او همچنین یادآوری میکند که روشهای ملکولی توانایی تشخیص پدیده مهاجرت ژنی, حتی در مقیاس کم را دارند, و میتوانند در تصمیم گیری برای کشت یک محصول تراریخته در یک منطقه خاص مورد استفاده قرار گیرند.
در کل آمان معتقد است نقش گیاهان تغییر یافته ژنتیکی در تغییر خزانه ژنی بسیار ناچیز است. وی میگوید: "تهدید اصلی برای خزانه ژنتیکی بیشتر از ناحیه کشاورزی نوین است. هیچ چیز به اندازه گسترش مزارع تنوع گونه ها را کاهش نمیدهد."

 

میجر گودمن, استاد کالج کشاورزی دانشگاه کارولینای شمالی, بهنژادگر و متخصص ژنتیک ذرت تارنمای شخصی
گودمن برای بررسی اثرات زیانبار ذرت تراریخته بر خزانه ژنتیکی ذرت, پاسخ به دو سوال را لازم میداند: اول- آیا ماهیت ژنهای تراریخته با سایر ژنها فرق میکند؟ دوم- آیا ذرت تراریخته تاثیری بر ذرتهای وحشی مکزیک دارد؟
در مورد سوال اول, باسخ وی منفی است. وی توضیح میدهد: "به عنوان یک بهنژادگر, در تولید رقمهای دورگ به روش سنتی, من همزمان با بیش از 10 تا 20هزار ژن کار میکنم. من هیچکدام از این ژنها را نمیشناسم. من شک دارم ژنهای دستکاری شده نسبت به ژنهای طبیعی تهدید بزرگتری برای خزانه ژنی باشد. از آن گذشته, این کاری است که بشر طی ده قرن انجام میداده است."
در جواب سوال دوم, پاسخ وی چنین است: "احتمال دارد" در عین حال وی میگوید: "رقمهای اصلاح شده ذرت از دهه 30 میلادی در مکزیک رایج بوده, اما تاثیر کمی بر ذرت وحشی داشته است. علت آن است که تنها کشاورزان بزرگ از این رقمها استفاده میکنند, که محدود به مناطقی نظیر "جالیسکو", "چیاپاس" و شمال مکزیک هستند. اما بیشتر ذرت کشت شده در مکزیک با باران آبیاری شده و در مناطق مرتفع کشت میشود. این ذرتها رقمهایی هستند که کشاورزان سنتی قرنها پیش آنها را اصلاح کرده اند, و کاملا جدا از رقمهای اصلاح شده رشد میکنند. آنها حتی در یک زمان به گل نمیروند و به همین دلیل احتمال تلاقی شان بسیار کم است."
وی می افزاید: "رقمها دورگ وقتی مفید هستند که شما زمین بزرگ برای کشت و بازار بزرگ برای فروش آنها داشته باشید. در مناطقی نظیر "آکساکا" -که منشا گونه ذرت به شمار میرود- به دلیل وجود ریزاقلیم های متنوع و نبود آبیاری, عملا گزینه بهتر برای کشاورزان, رقمهای محلی است که به شرایط نامساعد محیطی نظیر قارچها و خشکی هم مقاوم هستند."
او یقین دارد که ذرت تراریخته در مکزیک یافت میشود, "اما شک دارم که این امر بر ذرتهای وحشی مکزیک اثر گذاشته باشد. حتی در صورت چنین آمیزشی, در نسلهای بعد قدرت رشد گیاه تحلیل میرود. شانس رشد چنین دورگهایی خیلی زیاد نیست."
با این حال گودمن معتقد نیست که ذرت مکزیکی از امنیت برخوردار است: "در واقع تهدید اصلی از ناحیه سیاستهای تجاری ایالات متحده است."
یک کشاورز آمریکایی برای تولید هر بوشل ذرت (تقریبا معادل 28 کیلوگرم) 5 دقیقه زمان صرف میکند. این زمان برای کشاورز مکزیکی بیش از 24 ساعت است. این اختلاف چشمگیر در بازده, همراه با یارانه هایی که کشاورز آمریکایی دریافت میکند, کشاورزان کوچک را از بازار حذف خواهد کرد, که با حذف رقمهای سنتی ذرت نیز همراه است. به دلیل اینکه ذرت گیاهی خودرو نیست, مشکل یاد شده بسیار جدی خواهد بود.
گودمن مشکلات کشاورزان مکزیکی در زمینه جنبه های اقتصادی کشت ذرت را تهدید بزرگتری در مقایسه با ذرت تراریخته میداند. او معتقد است که خزانه ژنی ذرت مکزیک -و همچنین ایالات متحده- نیاز به حمایت مالی دارد. به گفته وی, برای منافع بلند مدت بشر ضروری است از این خزانه ژنی به بهترین شکل محافظت شود.
منبع: The Pew Initiative on Food and Biotechnology